به عنوان یک دانش آموز خوب، با تدبیر و آینده نگری سعی کنید نه تنها در دوره امتحانات، بلکه درطول سال و فراتر از آن برای تمام دوران تحصیل خود هدف و برنامه داشته باشید; زیرا هدف مثل چراغ پرفروغی است، که می تواند شما را از تمام تاریکی ها به راحتی عبور دهد و به سر منزل مقصود برساند. آنچه در زمان امتحانات مهم است، حداکثر استفاده از وقت می باشد. برنامه زمانبندی برای دوره امتحانات باید بسیار منطقی و اصولی باشد; زیرا این مدت، حساس ترین روزها در طول تحصیلی بوده و زمان بنای زیرساخت های سال تحصیلی آینده و از همه مهم تر، تلاش برای  بالا آوردن سطح معدل جهت ورود به دانشگاه است.
فرض را بر این می گذاریم که شما یک دانش آموز کلاس دوم رشته علوم انسانی هستید. آموزشگاه این برنامه را برای رشته شما طراحی نموده است و فعلا در دست شماست! امروز هم بیستم اردیبهشت است و شما چنین برنامه ای را پیش رو دارید:
تاریخ  درس         
3/1   دینی
3/3  ریاضی
3/4  ادبیات
3/7   اقتصاد
3/9   زبان انگلیسی
3/12   تاریخ
3/16   جغرافیا
3/19   عربی
3/22   جامعه شناسی
3/24 زبان وادبیات فارسی
شما از فردا دیگر به مدرسه نمی آیید و قرار است که خود رابرای امتحانات آماده کنید. ابتدای امر کاری که انجام می دهید این است که، در جلوی هر یک از درس ها تعداد ساعات لازم برای مطالعه را، جهت کسب نمره خوب و عالی بنویسید.
مثلا برای: دینی 40 ساعت، زبان انگلیسی 30 ساعت، جامعه شناسی 20 ساعت، ریاضی 60 ساعت، تاریخ 50 ساعت، زبان و ادبیات فارسی 30 ساعت ادبیات، 30 ساعت جغرافیا، 30 ساعت اقتصاد، 20 ساعت و  عربی، 30 ساعت وقت لا زم دارید.
 در مرحله اول، مشخص گردید که شما چه میزانی از زمان را برای مطالعه دروس احتیاج دارید. حالا  کل مدت زمانی که شما لا زم دارید، عبارت از:
340 = 30+ 20+30+30+30+50+60+20+30+40
پس شما کلا.  34 ساعت وقت لا زم دارید.
 در مرحله دوم، از روز بیست اردیبهشت تا بسیت و سه خرداد برنامه تان را این چنین تنظیم کنید:
برنامه من به سه قسمت صبح، ظهر و بعدازظهر تقسیم می شود. خوب حالا  صبح از چه ساعتی شروع کنم؟ این اختیار با شماست.
فقط سعی کنید هر برنامه ای که می ریزید، در طول روز حداقل 9 ساعت مطالعه داشته باشید.  مثلا  اگر صبح دیرتر شروع می کنید، باید شب بیشتر بخوانید یا برعکس، اگر صبح زود شروع می کنید می توانید شب ها زودتر دست از مطالعه بردارید ولی اگر می توانید بیشتر بخوانید اشکال ندارد تا دوازده ساعت هم می توانید برنامه ریزی کنید چون این برنامه حداقل چهارده ساعت را در خودش جای می دهد دو ساعت قبل از صبح، چهار ساعت صبح، چهار ساعت بعدازظهر چهار ساعت شب.
این برنامه با دلیل منطقی و مطالعه استاندارد زمانبندی و تنظیم شده است حالا  فکر کنید شما می خواهید از ساعت هشت صبح شروع کنید. اشکال ندارد. فقط مطالعه شما نباید یکسره و از صبح تا ظهر باشد. بلکه از ساعت 8 تا 8/45 دقیقه می خوانید. حتما یک ربع استراحت کنید و دوباره از 9 تا 9/45 - 10 تا 10/45 و 11 تا 11/45 دقیقه. به این ترتیب در هنگام صبح شما چهار ساعت مطالعه کرده اید. البته می توانید سه ساعت هم برنامه ریزی کنید. اختیار در دست شماست. حالا  باید دو الی سه ساعت استراحت میان برنامه باشد که مطالعات شما در ذهن شما بایگانی گردد. بنابراین راحت استراحت می کنید وساعت سه شروع می کنید. دوباره 3 تا 3/45 - 4 تا 4/45 - 5 تا 5/45 و 6 تا 6/45 باز این جا می توانید سه ساعت مطالعه کنید و دوباره دست از مطالعه بردارید. حدود دو الی سه ساعت استراحت کنید و نماز بخوانید شام بخورید و با خیال آسوده از ساعت 9شروع کنید. اگر شما صبح و بعدازظهر هشت ساعت خوانده باشید این جا راحت تر هستید، یعنی زمان کمتری می خواهید ولی اگر صبح و بعد ازظهرش شش ساعت مطالعه کرده باشید این را باید در ساعات شب جبران کنید. مثلا  9 تا 9/45 - 10 تا 10/45  و ... پس در یک روز تعداد ساعات مطالعه شما با این برنامه یازده ساعت شده است. حالا  ببینید از روز بیستم اردیبهشت تا روز اول خرداد چند روز وقت دارید. دوازده روز، پس از 132= 11*12. پس 132 ساعت در روزهای قبل از امتحان وقت دارید و بعد محاسبه کنید روزهای تعطیل بین دو امتحان چه قدر وقت دارید. به مدت سیزده روز هم در این جا وقت دارید; 143=11*13 و جمعا 275=132+143 ساعت وقت فعلا  موجود دارید. پس شصت و پنج ساعت دیگر وقت لا زم دارید که باید به ساعت های بعد از امتحان صبح اختصاص داده شود. مثلا  شما صبح ساعت 10 امتحان دارید. تا ظهر لا زم نیست هیچ فرصت مطالعه داشته باشید. از بعد از ظهر شروع می کنید. حداقل 7 تا 8 ساعت فرصت دارید; 8 روز، روزی 8 ساعت مطالعه در مجموع 64=8*8 ساعت می شود. حالا  339=64+275 ساعت وقت دارید که دقیقا بازمانی که خودتان نیاز داشتید برابر است. پس حالا  با خیال راحت و بدون هیچ ناراحتی درس ها را در ساعت های مقرر می گنجانیم.
ابتدا به سراغ درس دینی می رویم. برای درس دینی 40 ساعت لا زم داشتیم، پس چهار روز قبل از امتحان را به درس دینی اختصاص می دهیم; یعنی روزهای 31-30-29-28 اردیبهشت. بعد از درس دینی به سراغ درس ریاضی می رویم که 60 ساعت وقت لا زم دارد. در این جا بعد از امتحان دینی  8 ساعت وقت داریم و روز قبل از ریاضی هم 11 ساعت وقت دارید پس 19 ساعت وقت این جا موجود است برای 40 ساعت باقی مانده به سراغ روزهای قبل از امتحان می رویم; یعنی روزهای 27-26-25-  24 اردیبهشت وضعیت درس ریاضی هم مشخص شد. حالا  سومین امتحان ادبیات است و برای آن 30 ساعت لا زم بود. روز امتحان ریاضی 8 ساعت وقت موجود است و بقیه ساعت ها را به روزهای 23 و 22 اردیبهشت اختصاص می دهیم تا درس ادبیات نیز تکلیفش مشخص گردد. چهارمین امتحان اقتصاد است و 20 ساعت وقت لا زم دارد و برای درس اقتصاد بعد از ادبیات 29 ساعت وقت دارید، 20 ساعت آن; یعنی دو روز را به درس اقتصاد اختصاص می دهید و 9 ساعت آن را فعلا  خالی می گذاریم. به سراغ درس زبان انگلیسی می روید که 30 ساعت وقت می خواهد که بعد از امتحان اقتصاد 8 ساعت و روز ما قبل انگلیسی هم 11 ساعت که جمعا 19 ساعت می شود و در همین فرصت از 9 ساعت باقیمانده درس اقتصاد استفاده می کنید.
به سراغ ششمین درس که تاریخ است می رویم. برای درس تاریخ 50 ساعت وقت لا زم بود که قبل از امتحان 30 ساعت وقت موجود است و 20 ساعت باقیمانده را به روزهای 21 و 20 اردیبهشت اختصاص می دهیم. هفتمین درس جغرافیاست که 30 ساعت می خواهد. قبل از درس جغرافی حدود 40 ساعت زمان موجود است 30 ساعت آن را به جغرافی اختصاص داده و 10 ساعت باقیمانده را فعلا  ذخیره نگه می داریم. برای هشتمین درس، یعنی عربی 30 ساعت وقت لا زم بود که زمان لا زم را قبل از آن امتحان داریم و هیچ مشکلی نیست. برای نهمین امتحان، جامعه شناسی، 20 ساعت وقت لا زم بود که خودش 30 ساعت وقت دارد و 10 ساعت را ذخیره می کنیم. بعد به سراغ آخرین درس یعنی فارسی می رویم که 30 ساعت لا زم دارد که فرصت خودش با احتساب 10 ساعت وقت ذخیره کافی  می باشد. ملا حظه کردید که چه قدر راحت و آسان وقت ها را تنظیم نموده و هیچ کم و کسری هم نداشتیم، بی خوابی هم نکشیدیم و اضطراب، ترس و دلهره هم به سراغ ما نیامد. این برنامه ریزی یک هنر است. سعی کنید همراه با خانواده وقت ها را تنظیم کنید; اما ذکر چند مطلب در خصوص این برنامه خالی از لطف نیست:
1- اگر درسی را می خوانید و فکر می کنید وقت زیاد دارید، فورا به درس های بعدی نگاه کنید و به آنها اختصاص دهید.
2- اگر حس کردید برای درسی وقت کم دارید، برنامه امتحان را در صبح و شب حداکثر 4 ساعت افزایش دهید.
3- اگر ساعت 10 صبح امتحان داشتید، می توانید صبح ها حداقل 3 ساعت وقت ذخیره کنید.
4- تمام خانواده را در جریان برنامه خود قرار دهید، که از ساعت های مطالعه شما مطلع باشند.
5- بامادرتان برنامه را هماهنگ کنید که وضعیت صبحانه، ناهار و شام با برنامه تداخل نداشته باشد.
6- اگر در درسی یک ساعت را از دست دادید، حتما شب یا صبح زود جبران کنید.
7- هیچ یک از برنامه های جانبی را در حین امتحان انجام ندهید. مثلا باشگاه یا کلاس بدن سازی یا زبان.
8- در طول برنامه حتما از تغذیه خوب استفاده کنید تا خسته نشوید.
9- مسافرت های غیرضروری و داخل شهری را هم کنسل کنید. مثلا  وقتی برای خرید یک گوشی به مرکز شهر می روید و ترافیک چندین ساعت شما را در کام خود فر می برد، شما در برنامه دچار کمبود وقت می شوید.
10- برای امتحان، مهم ترین منابع کتاب است. وقت خودتان را صرف کتاب های متفرقه و جزوه نکنید.
11- هیچ وقت میان برنامه خود به تماشای سریال تلویزیونی ننشینید; چون ممکن است شما را فریب دهد و وقت را از دست بدهید. هیچ کس به خاطر ندیدن سریال به جهنم نرفته است یا هیچ سوالی از سریال در کنکور نیامده است، فقط بدانید همه اینها فیلم است.

اولیا و امتحان فرزندان

وقتی که فرزندان شما امتحان دارند، انگار خود شما هم امتحان دارید. سهم پدر و مادر در امتحان بسیار زیاد است; یعنی نحوه برخورد آنان باعث افت یا ارتقای نمره فرد در امتحان می شود. چه بسا یک روش صحیح، عملکرد فرد را تغییر داده و باعث شکوفایی آن شود و یک برخورد ناصحیح فرد را دچار سقوط و نابودی می کند. تمام فاکتورهایی که در ذیل آمده است، به نوعی در سرنوشت دانش آموزان تاثیر دارد که باید مورد توجه ویژه پدران و مادران قرار گیرد:
1- سعی کنید فرزند شما از ابتدای سال برنامه ریزی داشته باشد; یعنی هر شب بتواند درس های روز بعد را درست و صحیح یاد بگیرد، تا درس ها را روی هم انباشته نکند و در شب امتحان همه خانواده ها را دچار استرس و درگیری کند.
اگر نمی توانید برنامه ریزی دقیق داشته باشید، طبق نظر یک کارشناس فرزندتان را وادار به برنامه ریزی کنید; یعنی درس و تکلیف مثل غذا خوردن باشد و او از همان سال های اول مدرسه عادت کند که درس بخواند. اگر چنین کاری نکنید، شما را اسیر می کند و خسته می شوید و دایم باید شعار بخوان، بخوان را بر زبان داشته باشید و هیچ  گوش شنوایی هم نباشد!
2- در ایام امتحان، سعی کنید از همان روزی که فرزند شما برنامه امتحانی را می گیرد، یک برنامه ریزی ویژه امتحان داشته باشید. معمولا در مدارسی که پیشرفته هستند و مدیری با تدبیر و توانا دارند، حداقل 10 روز قبل از امتحان، برنامه در دست شما قرار دارد. حالا فرزند شما با یک برنامه امتحانی، حداقل 10 روز هم زمان دارد. مطابق با فصل دوم برنامه ریزی کنید.
3- حتما سعی کنید فرزندتان از سوالات سال های قبل مطلع شود; یعنی با نمونه سوال های همین معلم یا دبیر آشنا گردد، تا با شیوه سوالات و نحوه امتحان بیگانه نباشد; زیرا ممکن است دبیر بیشتر سوالات مفهومی یا سوالات پیچیده را طراحی کند و فرزند شما اصلا از کم و کیف سوالات  مطلع نباشد و دچار مشکل گردد. به دست آوردن سوالات از طریق: مدرسه، دوستان سال قبل، خود معلم و منابع دیگر امکان پذیر خواهد بود.
4- عبارت «امتحان داری» را حذف کنید  و «امتحان کن»، را اضافه کنید; یعنی اینکه هر جا می روید، حتی یک کفش می خرید، به او بگویید: «امتحان کن، ببین اندازه پایت هست.» «امتحان کن ببین برایت خوب است.» «این ساندویچ را امتحان کن ببین خوشمزه است»; تا کلمه «امتحان» برایش کاملا عادی تلقی شود و از امتحان هراسی نداشته باشد. در شب های امتحان مرتب نگویید: «تو امتحان داری» «مواظب باش»، «تلویزیون نبین»، «امتحان داری، بیرون نرو»، «امتحان داری...»، تا آنقدر او از امتحان متنفر شود که دچار اضطراب گردد، به او بگویید: تمام درس هایی که از روز اول سال تا به حال خوانده ای، باید به طور کلی در یک ورقه جواب دهی، فرقی نمی کند چون همان سوال هایی است که قبلا در کلاس به صورت  کتبی و شفاهی پاسخ داده ای. فقط دقت کن که پاسخ صحیح را بنویسی و دیگر هیچ.
5- اگر فرزند شما تمرکز ندارد، می توانید از شیوه های مختلف استفاده کنید:
- برنامه کوتاه مدت برای او پیش بینی کنید. مثلا به جای نیم ساعت مطالعه، تا آن زمانی مطالعه کند که احساس می کند حواسش پرت می شود. ساعات مطالعه او را کوتاهتر، ولی تعداد آنها را زیادتر کنید; مثلا به جای 3 تا نیم ساعت 6 تا 15 دقیقه بخواند.
- خودتان با او کار کنید تا حواسش فقط به شما باشد.
- بعضی مواقع با دوستانش درس بخواند.
- به او از ابتدای سال آموزش دهید، تا بتواند در روز چندین بار به یک نقطه خیره شود و تا 5 دقیقه تحمل کند.
- یک نقطه سیاه روی کاغذ بکشید وفرزند شما روی صندلی در فاصله 2 متری بنشیند و با نفس عمیق کشیدن به نقطه خیره شود.
- یک شاخه گل سرخ را در مقابل چشم هاتان بگذارید و به آن خیره شوید و فقط به ساخت و ساز، رنگ و برگ های گل نگاه کنید تا 5 دقیقه طول بکشد، دوباره این کار را انجام دهید. این نگاه کمک به تمرکز شما می کند.
- در روش دیگر شما کاملا آرام و با تمرکز به یک چیز فکر کنید. مثلا به کلاس خود فکر کنید. بعد از 3 دقیقه سریع و تند به یک چیز دیگر فکر کنید و دوباره بعد از یک دقیقه خیلی سریع به یک چیز دیگر فکر کنید. این کار را تا 4 مورد انجام دهید، تا کاملا تمرکز شما زیاد شود.
- روش دیگر برای تمرکز، ذکر خداوند است. مثلا به مدت دو دقیقه صلوات بفرستید; ولی صلوات در ذهن خودتان باشد و اصلا لب نزنید. آرام آرام خودتان را متوجه خدا کنید، انگار به سوی خدا در پرواز هستید. اگر حواستان پرت می شود، چشم هاتان را روی هم بگذارید و حس کنید به آسمان می روید، در لابه لای ستاره ها خدا را پیدا می کنید و آن قدر در پی خدا باشید که احساس کنید، تمام وجودتان به آرامش رسیده است، آن موقع است که مصداق: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» می شوید; یعنی کاملا آرام شده و به تمرکز رسیده اید.
6- در موقع امتحان مواظب شکم فرزندان خود باشید، فکر نکنید که اگر شکم آنان را پر کنید، آن قدر که نتوانند نفس بکشند، کار خوبی کرده اید! هرگز! یادتان باشد چه در موقع امتحان و چه در موقع تحصیل، سعی کنید بی خود و بی جهت متخصص نشوید، غذای استاندارد و مناسب از روی حساب و کتاب به آنان بدهید. آنچه مهم است این است که، 50 درصد یادگیری شما به خاطر کسب اطلاعات صحیح در خصوص تغذیه فرزندان خودتان می باشد. پس این مساله را خیلی جدی بگیرید و به دقت مورد مطالعه قرار دهید.
7- در ایام امتحانات مواظب باشید به هیچ وجه مشاجره و بحث نکنید. فقط فکر کنید سرنوشت یک نفر در حال رقم خوردن است. شوخی نیست، به خصوص اگر فرزند شما در مقطع راهنمایی و دبیرستان درس می خواند; چون نمرات آنها به نوعی جزو معدل و تاثیرگذار در رشته و کنکور آنان خواهد بود. هیچ دلیلی ندارد که شما داد و فریاد کنید; چون در این میان حق یک انسان در زیر پاهاتان لگدمال می شود، در حالی که متوجه نیستید و فردا باید جواب خدا را بدهید. چرا فکر و ذهن فرزند مظلوم و بی گناه خود را دچار اضطراب، پریشانی، ناامیدی و درگیر فکر منفی می کنید، بگذارید فرزندتان به مدرسه برود، بعد هر چه می خواهید دعوا کنید تا خسته شوید!!
8- طوری وانمود کنید که احساس کند، او هم باید احساس مسوولیت داشته باشد; یعنی بگویید: نمره ای که می گیری مربوط به آینده توست پس باید خودت تلاش کنی و «خودت» مواظب باشی. هیچ کس آینده خودش را دست کم نمی گیرد. به او بقبولانید که تو مسوول کار خودت هستی. بگویید: پدرت وظیفه اش را انجام می دهد. من مادر هم که تمام امکانات را فراهم کرده ام و تو باید بخوانی. هیچ کس نمی تواند از خود سلب مسوولیت کند. به طور کلی او باید فکر کند که واقعا مسوول است.
9- اگر فرزندتان ضعیف است، مبادا کسی را مقصر بدانید. دلیلی ندارد که داد بزنید: معلم تو بد بوده است یا مدرسه مقصر است. اینها همه ترمز دستی حرکت فرزند شماست.